خاموت چیست؟ انواع و روش های استفاده از آن

فهرست مقاله

زمانی که به یک پرسش مرتبط با خاموت پاسخ می‌دهیم، باید به این نکته اشاره داشته باشیم که خاموت در اصل به عنوان میلگرد به کار می‌رود که در ستون‌ها، تیرها و بتن‌های مصرفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف اصلی از استفاده از خاموت، جلوگیری از ترک‌های خوردگی، حفظ شکل بتن و افزایش مقاومت سازه است. این محصول فولادی اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا به عنوان آخرین خط دفاعی سازه در برابر زلزله عمل می‌کند و می‌تواند از ریزش سازه ناشی از تغییر حالت ستون‌ها یا تیرهای بتنی جلوگیری کند.

در فرآیند آرماتوربندی یا بتن آرمه، میلگردها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند. یکی از این دسته‌ها میلگرد طولی است که در امتداد طول بتن قرار می‌گیرد و وظیفه تقویت و پشتیبانی از سازه را بر عهده دارد. دیگری، میلگرد عرضی است که در فواصل مشخص در عرض بتن قرار می‌گیرد و به صورت عمودی یا مورب، دور میلگرد طولی قرار می‌گیرد تا استحکام و ایمنی سازه را تضمین کند. در ادامه، خواهیم پرداخت به معرفی انواع میلگرد عرضی و بررسی نکات اساسی مرتبط با خرید و استفاده بهینه از خاموت در فرآیند ساخت و ساز.

آشنایی با خاموت

در صنعت ساخت و ساز، میلگردها بر اساس نوع، ابعاد و کاربرد خود به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. به‌طور خاص، میلگردهای طولی به سه دسته A2، A3 و A4 تقسیم می‌شوند که قطرهای آنها در بازه‌ی 8 تا 32 میلی‌متر واقع می‌شود. از طرف دیگر، میلگردهای عرضی دارای دو نوع A1 و A2 هستند که قطرهای آنها در محدوده‌ی 6 تا 12 میلی‌متر قرار دارد.

با توجه به انعطاف‌پذیری بالای میلگرد A2، این نوع میلگرد برای تولید خاموت به کار می‌رود. خاموت، که شکل آن به صورت مستطیل یا مربع است، با توجه به ابعاد و نیازهای سازه (مانند ابعاد ستون یا تیر) ساخته می‌شود. این نکته مهم است که در صنعت، میلگرد عرضی به عنوان «خاموت» شناخته می‌شود و استفاده از آن در ساخت و سازهای مختلف بسیار رایج است.

انواع خاموت

تا به اینجا در مورد تعریف و کلیت خاموت صحبت کرده‌ایم، اما حالا به بررسی انواع مختلف خاموت و روش‌های استفاده از آن می‌پردازیم. خاموت‌ها بر اساس ویژگی‌های مختلفی مانند نوع خمش، شکل ظاهری و روش تولید، به انواع گوناگونی تقسیم می‌شوند. در این راستا، می‌توانیم انواع زیر را ذکر کنیم:

1. خاموت‌ سنتی: که با استفاده از روش‌های سنتی تولید می‌شود و معمولاً در ساختمان‌های کوچک و متوسط استفاده می‌شود.
2. خاموت‌ مارپیچی: که دارای شکل مارپیچی است و برای تقویت سازه‌های با نیازهای خاص استفاده می‌شود.
3. خاموت‌ معمولی: که به عنوان یک گزینه معمولی و عمومی برای ساخت و سازهای متوسط تا بزرگ استفاده می‌شود.
4. خاموت‌ مهندسی: که با استفاده از روش‌های مهندسی پیشرفته تولید می‌شود و برای پروژه‌های بزرگ و پیچیده مناسب است.
5. خاموت‌ ربات: که با استفاده از فناوری‌های رباتیک و اتوماسیون تولید می‌شود و عملکرد بهینه‌تری در شرایط خاص فراهم می‌کند.
6. خاموت‌ سلولار: که دارای ساختار سلولار یا سلول‌های باز است و برای کاربردهایی که نیاز به وزن کم و مقاومت بالا دارند، مناسب است.

خاموت سنتی

خاموت سنتی یکی از انواع حیاتی این محصول است که نقش بسزایی در ساختمان‌ها و سازه‌ها ایفا می‌کند. این خاموت‌ها با زاویه‌ای 90 درجه تولید می‌شوند و شکل مربعی به خود می‌گیرند. در فرآیند ساخت این خاموت‌ها، اغلب از روش دستی و استفاده از اهرم استفاده می‌شود که نیاز به دقت و حرفه‌ای بودن دارد.

مواد اولیه استفاده شده در تولید خاموت سنتی، اغلب از میلگرد آجدار A2 می‌باشد که این میلگرد با ویژگی‌های خاصی مانند مقاومت و انعطاف پذیری مناسب، منجر به تولید خاموت‌های با کیفیت و قابل اعتماد می‌شود. علاوه بر این، خاموت‌های سنتی معمولاً دارای قطرهایی در محدوده 6 تا 12 میلی‌متر هستند که با توجه به نیازهای مختلف سازه‌ها و پروژه‌ها، انتخاب می‌شوند.

خاموت مارپیچی

خاموت مارپیچی از جمله انواع مهم خاموت‌هاست که دارای ساختاری مارپیچی است و به‌صورت مکانیکی تولید می‌شود. این نوع خاموت‌ها اغلب از میلگرد آجدار A2 ساخته می‌شوند و معمولاً دارای قطرهایی در بازه 6 تا 12 میلی‌متر هستند. خاموت مارپیچی نسبت به خاموت‌های ساده یا سنتی، مزایای زیادی دارد که از جمله آنها می‌توان به انعطاف پذیری و توانایی جذب نیروهای پیچشی بیشتر اشاره کرد.

ساخت خاموت مارپیچی نیازمند دقت ویژه است و عملیات تولید آن زمان‌بر می‌باشد. به عنوان مثال، فرآیند خم کردن میلگردها به شکل مارپیچی و سپس شکل‌دهی آنها به شکل خاموت، نیازمند تجربه و دقت زیادی است. این فرآیند، با توجه به پیچیدگی و شکل خاص خاموت مارپیچی، ممکن است زمان‌بر باشد اما نتیجه‌ی حاصل از آن ارزشمند و با کیفیت است.

خاموت سلولار

سلولار به عنوان جدیدترین و پیشرفته‌ترین نوع این محصول، با استفاده از حلقه‌های بسته تولید می‌شود که بر اساس استاندارد PI_SYSTEM تنظیم شده است. از جالبی‌های این محصول این است که استفاده از سلولار، به افزایش استحکام در بتن منجر می‌شود. این به این معناست که در شرایط وقوع زلزله، سلولار توانایی جبران ضعف کششی میلگردهای طولی را دارد و از احتمال خمش آن‌ها جلوگیری می‌کند. این خصوصیت سلولار، باعث می‌شود که سازه‌ها و ساختمان‌ها مجهز به این نوع خاموت، مقاومت و پایداری بیشتری نسبت به نیروهای خارجی، به‌ویژه زلزله، داشته باشند.

خاموت‌های سلولار به‌طور معمول به‌صورت مکانیکی تولید می‌شوند. فرایند ساخت این نوع خاموت‌ها از چند مرحله تشکیل شده است.

ابتدا، میلگرد آجدار A2 به طول مورد نیاز برش داده می‌شود. این میلگردها به طول معین برای ساختن حلقه‌های سلولار آماده می‌شوند.

سپس، میلگرد به دستگاه خم‌کن سلولار منتقل می‌شود. در این دستگاه، میلگرد به شکل حلقه‌ای خم می‌شود. این حلقه‌ها به دقت مشخص، با استفاده از دستگاه‌های خم‌کن به شکل مورد نظر خم می‌شوند.

در نهایت، خاموت‌های سلولار از دستگاه خم‌کن خارج و آماده استفاده می‌شوند. این خاموت‌ها با دقت و با استفاده از تجهیزات مناسب تولید می‌شوند تا ویژگی‌های خاص و مطابق با استانداردهای مورد نظر را داشته باشند.

پیشنهاد سایت : آیا چیزی در مورد آبکاری فلزات می‌دانید؟

خاموت ربات

خاموت ربات، به عنوان یکی از انواع نوآورانه خاموت‌ها، دارای مزایای بسیاری نسبت به خاموت‌های سنتی، مارپیچی و سلولار است. این نوع خاموت‌ها از دقت بسیار بالایی برخوردار هستند و با بهره‌گیری از فناوری روز، فرآیند تولید آن‌ها زمان‌بر نمی‌باشد. علاوه بر این، یکی از ویژگی‌های بارز خاموت ربات، قابلیت تولید آن در ابعاد و اشکال مختلف است که به این ترتیب، این نوع خاموت به شکل قابل تنظیمی برای نیازهای مختلف صنایع ساختمانی و مهندسی ارائه می‌شود، که این امر باعث محبوبیت و توجه بیشتر به آن شده است.

این محصول، در فرآیند ساخت و طراحی آن، شباهت‌های چشمگیری با خاموت‌های مارپیچ دارد و از دستگاه CNC برای تولید آن بهره می‌برد. یکی از جنبه‌های تمایزی این محصول از خاموت مارپیچ، وجود یک شکل مربعی در گوشه‌های آن است که این ویژگی، آن را از دیگر خاموت‌ها متمایز می‌کند و به این ترتیب، از دیدگاه ظاهری، یک تفاوت مهم و جالب به آن می‌بخشد.

خاموت مهندسی و ساده چه تفاوت‌ هایی با یکدیگر دارند؟

در تقسیم‌بندی خاموت‌ها بر اساس نوع خمش، دو دسته‌ی ساده و مهندسی وجود دارد. در این طبقه‌بندی، اگر زاویه‌ی خمش میلگرد برابر با 90 درجه باشد، خاموت را به عنوان خاموت ساده شناخته می‌شود، اما اگر زاویه‌ی خمش میلگرد 45 یا 135 درجه باشد، به آن خاموت مهندسی اشاره می‌شود.

در رابطه با خاموت‌ها، دو نوع متفاوت وجود دارد که براساس زاویه خمش آنها تعریف می‌شوند. خاموت‌های ساده، با زاویه خم 90 درجه تولید می‌شوند و به عبارت دیگر، شکل مربعی را به خود می‌گیرند. اما در مقابل، خاموت‌های مهندسی دارای زاویه خم 45 یا 135 درجه هستند که باعث تولید خاموت‌هایی به شکل مثلثی می‌شود.

در روش تولید این دو محصول نیز تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد؛ خاموت‌های ساده اغلب به صورت دستی یا با استفاده از دستگاه‌های دستی تولید می‌شوند، اما خاموت‌های مهندسی به طور معمول به صورت مکانیکی ساخته می‌شوند. در مجموع، خاموت‌های مهندسی از نظر دقت، سرعت تولید و همچنین مقاومت و پایداری از خاموت‌های ساده پیشتری دارند. با این حال، لازم است توجه داشت که هزینه تولید آنها نیز بیشتر از خاموت‌های ساده است.

نحوه استفاده از خاموت‌ در انواع سازه ها (ساختمان، پل و…)

خاموت‌ها به دو شکل اصلی و رایج به نام‌های «تنگ باز» و «تنگ بسته» تقسیم می‌شوند. از آنجا که هر کدام از این اشکال متفاوت از خاموت نیازهای خاصی در سازه‌ها را برآورده می‌کنند، آرماتورهای عرضی تنگ باز به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: تک شاخه یا قلاب، دو شاخه یا رکابی، و چند شاخه. با توجه به نوع فشار و نیازهای مختلف در بخش‌های گوناگون سازه، می‌توان از اشکال متنوع این محصول فولادی استفاده کرد.

در ستون‌ها، خاموت‌ها به‌صورت عمود بر میلگردهای طولی قرار می‌گیرند و فاصله بین آن‌ها معمولا برابر با قطر میلگرد است. این خاموت‌ها در ستون‌های بتنی مسلح نقش اساسی در مهار میلگردهای طولی و پیشگیری از بیرون‌زدگی آن‌ها به دلیل نیروهای کششی و برشی ایفا می‌کنند.

همچنین، در تیرها همانند ستون‌ها، خاموت‌ها به‌صورت عمود بر میلگردهای طولی قرار می‌گیرند و فاصله بین آن‌ها معمولا برابر با قطر میلگرد است. نقش مهم این خاموت‌ها در تیرهای بتنی مسلح نیز مشابه ستون‌هاست؛ یعنی مهار میلگردهای طولی و جلوگیری از بیرون‌زدگی آن‌ها در اثر نیروهای کششی و برشی.

در دال‌ها، خاموت‌ها به‌صورت شبکه‌ای قرار می‌گیرند و فاصله بین آن‌ها نیز معمولا برابر با قطر میلگرد است.

کاربرد خاموت تنگ بسته

احتمالاً به ذهن شما هم رسیده باشد که در مورد خاموت‌ها و وظایف آن‌ها سؤال کنید! خاموت‌های تنگ بسته، به‌منظور مقاومت در برابر نیروی برشی و پیچشی، بسته به تعداد شاخه‌ها در بخش‌هایی که فشار نیروی پیچشی بیشتر است، به کار می‌روند. یک نکته حیاتی در اینجا وجود دارد که بخش انتهایی این محصول برای داشتن مقاومت بیشتر در برابر نیروهای وارده، حداقل باید 135 درجه خم شود.

نحوه بکارگیری و چیدمان خاموت‌ ها

بر طبق آیین‌نامه مربوطه، در هر گوشه از این محصول، حداقل یک میلگرد طولی باید حضور داشته باشد. بنابراین، روش قرار دادن خاموت‌ها به این شکل است: طبق مقررات، یکی از میلگردهای طولی باید دارای خاموت باشد و نوع میلگردی که برای آنها استفاده می‌شود، میلگرد “سنجاقی” است. برای تشخیص تفاوت بین خاموت و میلگرد سنجاقی، اندازه خاموت به این شکل است:

هرگاه که اندازه فاصله بین میلگردهای طولی به کمتر از 15 سانتی‌متر برسد، ترتیب قرارگیری خاموت‌ها تغییر می‌کند و به شکل زیر انجام می‌شود:

در صورتی که فاصله بین آرماتورهای طولی بیشتر از 15 سانتی‌متر باشد، از خاموت سنجاقی به شکلی که در تصویر زیر نشان داده شده، استفاده می‌شود.

این محصول فولادی با رعایت سایر دستورالعمل‌ها و استانداردهای مرتبط به کار گرفته می‌شود. اطلاعات دقیق و جزئی این استانداردها و دستورالعمل‌ها در تصاویر زیر قابل مشاهده می‌باشد.

مقررات ملی ساختمان در رابطه با استفاده از خاموت

تاکنون درباره مفهوم خاموت به شما توضیح داده‌ایم. اکنون به بررسی مقررات ملی ساختمان، در بخش نهم می‌پردازیم. موضوعات اصلی این بخش عبارتند از:

طرح و اجرای ساختمان‌ های بتن آرمه

طول ناحیه بحرانی باید حداقل به مقادیر زیر برسد:

1. یک‌ششم ارتفاع آزاد ستون.
2. ضلع بزرگ‌تر مقطع مستطیلی ستون.
3. قطر ستون.
4. ۴۵۰ میلی‌متر.

فاصله‌ ها در ناحیه بحرانی

اگر خاموت از نوع بسته باشد، سایز آن باید حداقل از مقادیر زیر باشد:

– بیشتر مساوی ۲۴ برابر قطر خود خاموت
– حداقل ۳۰۰ میلی‌متر
– حداقل ۸ برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی ستون
– حداقل نصف کوچک‌ترین ضلع مقطع ستون

فاصله‌ی بین خاموت‌ها در نقاط دیگر اعضای فشاری باید به مقادیر زیر کاهش یابد:

– ۳۶ برابر قطر خود خاموت
– ۱۲ برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی
– ۲۵۰ میلی‌متر
– کمترین بعد عضو فشاری

نکات مهم در رابطه با استفاده از خاموت

به جز قوانین ملی مربوط به ساختمان، استفاده از خاموت نیز نیازمند رعایت اصول خاص است. نادیده گرفتن این اصول می‌تواند منجر به مشکلات قابل توجهی شود که در زیر به صورت مختصر اشاره شده است:

1. فاصله‌ی خاموت‌ها به‌طور معمول در فواصل سانتیمتری از یکدیگر قرار می‌گیرد، تقریباً به اندازه‌ی یک وجب دست.
2. آرماتورهای عرضی یا خاموت باید با استفاده از سیم آرماتوربندی به میلگردهای طولی محکم شوند.
3. حین خم‌سازی میلگرد برای تولید این محصول، دمای آن باید بالاتر از 5 درجه‌ی سانتی‌گراد باشد.
4. همچنین، اگر تصمیم به خم‌کردن مجدد آرماتورها داشته باشید، باید این کار به‌طور سرد و با استفاده از دستگاه‌های مکانیکی (نه اهرم دستی) انجام شود.

در این مقاله، به سؤالاتی که ممکن است درباره مفهوم خاموت به ذهنتان خطور کند، پاسخ دادیم. اما اگر شما تمایل به دریافت قیمت خاموت یا خرید خاموت با ابعاد و وزن‌های مختلف دارید، می‌توانید با شرکت فرا آهن زنده رود تماس بگیرید. این شرکت از سال 1380 با یک دیدگاه نوآورانه در زمینه صنعت آهن و فولاد در کشور فعالیت می‌کند و به دلیل ارائه خدمات و محصولات با کیفیت، به‌عنوان یک منبع مطمئن، قابل اعتماد و برتر در این حوزه شناخته شده است.